EEN - Ondanks het wetenschappelijke feit dat records op het gebied van weersextremen en het verlies aan biodiversiteit alsmaar toenemen, geeft de landelijke politiek veel te weinig prioriteit aan het voorkomen van klimaatverandering. Maak daarom van ons gebied een plek waar juist wél krachtdadige stappen kunnen worden gezet. Geef de bewoners en toekomstige generaties de kans om samen een groene gemeenschap te vormen waar men de klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit zo goed mogelijk kan tegengaan en waar men gezond en met respect voor elkaar en de natuurlijke omgeving kan leven. Bescherm kernkwaliteiten stilte, donkerte, rust.

TWEE - Daarvoor is het nodig om de burgers objectieve informatie te geven, hen inzicht bij te brengen en hen bewust te maken van de urgentie; het bagatelliseren van de klimaatcrisis immers is niet geloofwaardig. Indien goed geïnformeerd, kunnen zowel burgers als organisaties gerichter in actie komen. Een zogenoemde klimaatmonitor kan daarbij behulpzaam zijn; het geeft inzicht in zaken zoals de ontbossing en de concentratie CO2 in de atmosfeer. In verschillende gemeentes wordt hiermee al gewerkt. Zorg ervoor dat zo’n klimaatmonitor en/of klimaatklok voor iedereen duidelijk zichtbaar is op een centrale plek, bijvoorbeeld op de gevel van het gemeentehuis.

DRIE - Een rechtvaardige energietransitie is van het allergrootste belang om van de fossiele brandstoffen af te komen. Degenen die het minst aan klimaatverandering bijdragen worden doorgaans het hardst getroffen door stijgende energieprijzen. Zet dus grootschalig in op isolatie van sociale huurwoningen. Leer de burgers hoe ze het best kunnen besparen en maak het hen mogelijk om hun energievoorziening los te koppelen van de commerciële energiemarkt. Maak het de burgers gemakkelijk om een eigen energiegemeenschap op te richten met de buurt of in de straat. Zo verdwijnt de opgewekte energie niet in het net, maar wordt het rechtstreeks gedeeld met gebruikers in de buurt. Op deze wijze kan de prijs optimaal rechtvaardig zijn. Nú kunnen enkel de mensen die het zich kunnen permitteren om panelen op hun dak te hebben, een duurzamer leven leiden. Maar als lid van een gemeenschap kan iedereen verduurzamen en maakt niemand winst. Bovendien is zo’n gemeenschap bevorderlijk voor het leren samenwerken aan een duurzame toekomst en is het goed voor de saamhorigheid die zo broodnodig zal zijn naarmate de crisis meer uit de hand gaat lopen. Dit zal ook een gunstig effect hebben op de ontwikkeling van burgerverantwoordelijkheid op allerlei andere terreinen.

VIER - Een ambitieus natuurherstel is hoogstnoodzakelijk, niet alleen in Natura 2000-gebieden en in GNN-gebied, maar ook in overgangsgebieden, in woonwijken en op pleinen. Niet eerder was het zo slecht gesteld met de biodiversiteit. Haal daarom nu alles uit de kast om verdere teloorgang tegen te gaan. Breidt bosgebied aanzienlijk uit en zorg voor verschillende typen bos. Laat gebieden waar het bos zijn eigen gang kan gaan aanmerkelijk in omvang toenemen en pleeg er hooguit natuur-volgend bosbeheer. Houdt deze apart van het bosgebied waar gerecreëerd kan worden. Stimuleer boerenbedrijven om aan herstellende, kleinschalige, natuur-inclusieve landbouw te gaan doen; maak duidelijk dat de weg van de industriële landbouw een doodlopende is. Gebruik snippers natuur of loze stukjes grond om er voedselbossen te ontwikkelen, waardoor lokale voedselproductie flink kan toenemen. Koester die snippers, maak er oases van waar mens en dier zich veilig kunnen voelen. Bescherm de biosfeer tegen landbouwgif en verbiedt teelt waarbij insecticide wordt gebruikt. Dit kan geregeld worden via de omgevingswet.

VIJF - Stop met “100% wildgarantie”, een slogan die de natuur tot economisch product degradeert. Laat natuur niet langer het decor zijn waarin de mens achteloos kan vertoeven, maar draag uit dat onze natuur een gerespecteerde bondgenoot is waarvan wij onderdeel en afhankelijk zijn. Stimuleer duurzame recreatie – niet alles kan overal; ontzie natuurgebieden die beschermd moeten worden. Weer mountainbikers en loslopende honden uit natuurgebieden. Verbied er de activiteiten die lawaai, kunstlicht en andere vervuiling met zich meebrengen. Stel naast stiltegebieden ook donkertegebieden in. Stimuleer recreatieondernemers om ambassadeurs van kwetsbare kwaliteiten te zijn.

ZES - Duurzaam vervoer van personen en goederen moet de regel worden en vervoer op fossiele brandstof steeds meer de uitzondering. Zolang de landelijke politiek het Openbaar Vervoer in rap tempo blijft versoberen, zal de gemeente zelf een extra stap naar voren moeten zetten. Zorg er dus voor dat het OV in ons gebied fijnmaziger wordt en voor iedereen betaalbaar is, opdat autobezit strikt genomen minder nodig is. Daar waar het wél nodig is, kan elektrisch auto-delen gestimuleerd worden. Initieer ook, samen met omliggende gemeentes, elektrisch busvervoer, dat de bewoners van de ene plek naar de andere kan brengen – te beginnen bij strategisch belangrijke locaties zoals ziekenhuizen, buurthuizen, scholen, markten, winkels en treinstations. Verlaag voor auto’s binnen de bebouwde kom de maximumsnelheid naar 30 km per uur; dat is goed voor een schonere lucht en draagt bij aan de veiligheid van kinderen en ouderen.

ZEVEN - Bodem. Vervang meer stoep en straat door “groen”. Spoor daarbij meteen de bodemverontreiniging op. Als de bodem vervuild is (bijvoorbeeld door PFAS of andere zorgwekkende, schadelijke stoffen), saneer deze dan. Zie erop toe dat de regels met betrekking tot het opslaan en het uitrijden van mest ook daadwerkelijk worden nageleefd; laat dit niet enkel aan de NVWA over. Zie af van mestvergisting als bron voor het opwekken van energie. Niet alleen is het mestprobleem hier niet mee op te lossen, maar ook is uit onderzoek al gebleken dat mestvergisting relatief weinig (bio-)gas oplevert; het vormt daarentegen wél een extra bron van risico’s voor de volksgezondheid en de bodemkwaliteit. Bovendien houdt het industriële veeteelt in stand.

ACHT - Water. Er is een rap toenemende disbalans in de waterhuishouding door nu eens een grote hoeveelheid neerslag in korte tijd en dan weer een langdurige periode van droogte. Records worden regelmatig gebroken. De door overvloedige neerslag van stikstof al ernstig beschadigde en verzwakte bossen, krijgen door de droogte een extra klap. De tot nu toe uitgevoerde maatregelen zijn onvoldoende om de KRW-doelen voor 2027 te halen. Extra inspanningen zullen dus moeten worden geleverd, waarbij functie volgt peil het devies moet zijn. De grondwaterstand zal met grotere stappen dan nu het geval is, verhoogd moeten worden. De samenwerking met Waterschappen zal intensiever moeten worden. Voor het verbeteren van de waterkwaliteit zal het gebruik van bestrijdingsmiddelen een halt toegeroepen moeten worden. Wijs daarnaast de burger en ook de recreatieve sector op de mogelijkheden voor het besparen van drinkwater. Het meest effectief echter is het om water slurpende bedrijven aan te pakken. Dat vraagt om nauwe samenwerking en afstemming met de Provincie en het Waterschap.

NEGEN - Op het gebied van informatie en educatie moet de gemeente in de komende jaren een actievere rol gaan spelen. Stimuleer en financier burgerinitiatieven waar het gaat om vergroening van de eigen wijk, de straat, het schoolplein en het bedrijventerrein. Hierdoor ontstaat een grotere betrokkenheid van burgers. Luister daarbij naar de reacties van mensen, toon belangstelling en werk samen met alle burgers, bedrijven en onderwijsinstellingen. Faciliteer bijeenkomsten waar kennisoverdracht plaatsvindt met betrekking tot natuur en leefmilieu en laat groene organisaties daarbij helpen. Breidt op alle scholen en instellingen de natuureducatie uit en bespreek hoe de benodigde maatregelen het best te realiseren zijn.

TIEN - Durf het aan om een breed toekomstbeeld te schetsen en ga verkokering tegen. Er is sprake van meerdere crises, die we niet afzonderlijk van elkaar moeten benaderen maar juist integraal. Toon de durf om met een verkiezingsprogramma te komen dat verder reikt dan de korte termijn van een raadsperiode en dat juist werkelijke verandering op de langere termijn beoogt. Durf ook de problemen in relatie tot elkaar te zien; behandel kwesties die bijvoorbeeld klimaat, natuur, onderwijs, migratie, economie, woningbouw, gezondheid of landbouw betreffen, in nauwe samenhang met elkaar. Werk, bij het aanpakken van een probleem, niet vanuit de afzonderlijkheid ervan, maar vanuit een duidelijke visie op de ideale, rechtvaardige en groene gemeente waarin wij willen wonen.